Với những người yêu thích âm nhạc trước năm 1975 thì chắc hẳn ban nhạc Phượng Hoàng không phải là một cái tên quá xa lạ. Phượng Hoàng là một trong những ban nhạc nổi tiếng nhất thời bấy giờ với những bài nhạc trẻ thuần Việt được trình diễn tại Sài Gòn. Nhóm nhạc này còn được mệnh danh là “ The Beatles của Sài Gòn” với những thành viên là các nghệ sĩ nổi tiếng như: nhạc sĩ Lê Hựu Hà, Nguyễn Trung Cang; ca sĩ Elvis Phương; …
Ban Phượng Hoàng: nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang, nhạc sĩ Lê Hựu Hà, tay trống Trung Vinh, ca sĩ Elvis Phương, guitar Như Khiêm (từ trái sang phải)
Năm 1971, ban nhạc Phượng Hoàng nổi lên như một hiện tượng lạ trong đời sống âm nhạc miền Nam thời bấy giờ với phong cách biểu diễn sôi động, trẻ trung khác hẳn với dòng nhạc Borelo êm đềm, nhẹ nhàng mà khán thính giả lúc đó vẫn thường nghe.
Ban nhạc Phượng Hoàng chính thức xuất hiện vào tối ngày 15.6.1971 tại Đêm Màu Hồng đã gây được sự chú ý đặc biệt đối với giới yêu nhạc trẻ. Các ban nhạc trẻ thời gian đó thường lấy tên Mỹ, hát những bản nhạc ngoại, ca sĩ và nhạc công để tóc dài, ăn mặc theo kiểu hippy với khoen vòng lúc lắc. Nhưng ban nhạc mới xuất hiện này lại khác, họ mang một cái tên rất Việt: Phượng Hoàng và chơi toàn nhạc VN do chính những nhạc sĩ trong nhóm sáng tác như: Yêu Người Yêu Đời, Phiên Khúc Mùa Đông, Tôi Muốn, Thương Nhau Ngày Mưa và Yêu Em trở thành những điển hình về tình ca trong làng nhạc.
Tiền thân của ban nhạc Phượng Hoàng là ban nhạc Hải Âu được nhạc sĩ Lê Hựu Hà thành lập năm 1963. Lúc ấy, nhạc sĩ Lê Hựu Hà đã có những sáng tác đầu tay như Mai Hương, Chiều… nhưng không được chú ý đến khi khán thính giả mê nhạc kích động chỉ thần tượng các bản nhạc ngoại quốc. Sau khi tham dự đại hội kích động nhạc tổ chức vào năm 1963 tại rạp Văn Hoa, cũng như những ban nhạc kích động khác, ban nhạc Hải Âu thường được biểu diễn ở những bar, club Mỹ. Nhưng tới đại hội nhạc trẻ năm 1965, 1967 thì không còn thấy Hải Âu xuất hiện nữa, một phần vì thể loại nhạc trẻ lời Việt lúc bấy giờ chưa được khán thính giả đón nhận nhiều.
Nhưng giữ vững sự kiên định của mình, nhạc sĩ Lê Hựu Hà đã tiếp tục sáng tác và tin tưởng rằng đến lúc nào đó sẽ đưa được nhạc trẻ lời Việt đến với công chúng, rằng một ngày nào đó thể loại nhạc này sẽ được công chúng đón nhận một cách nồng nhiệt nhất. Và trên chặng đường đó, Lê Hựu Hà đã gặp người bạn đồng hành là Nguyễn Trung Cang, một nhạc sĩ trẻ của ban nhạc Rolling Sound. Cùng một chí hướng, là động lực để nhạc sĩ Lê Hựu Hà cùng nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang thành lập ra ban Phượng Hoàng với phong cách Việt hóa pop rock.
Hai người nhạc sĩ đã sáng tác hàng chục bản nhạc cho Phượng Hoàng và được xem là một cách tân cho nhạc trẻ lúc bấy giờ: không vay mượn nhạc nước ngoài và hát nhạc do chính mình sáng tác ra. Ban nhạc Phượng Hoàng ban đầu gồm các thành viên: Lê Hựu Hà (solo, ca phụ), Nguyễn Trung Cang (organ, bass, ca phụ), Nguyễn Trung Vinh (trống), Như Khiêm (bass), hai ca sĩ chính là Hoài Khanh và Mai Hoa. Sau một thời gian hết hợp đồng với phòng trà Đêm Màu Hồng, ban nhạc Phượng Hoàng chuyển qua hợp tác với Queen Bee và Maxim’s. Vì là giọng ca riêng của phòng trà Đêm Màu Hồng, nên khi ban nhạc Phượng Hoàng đi thì giọng ca Hoài Khanh không thể đi theo. Và cũng vì thế mà sau này Phượng Hoàng có một giọng ca nam để đời Elvis Phương, góp phần làm cho Phượng Hoàng vút lên bầu trời nhạc trẻ Việt Nam. Trước khi trở thành một thành viên của ban nhạc Phượng Hoàng, Elvis Phương từng cộng tác với các ban nhạc trẻ danh tiếng khác như The Rebels, The Rockin’ Stars, The Vampires, The Shotgun và ban Không Tên.
Ban Phượng Hoàng: Elvis Phương (hát), Nguyễn Trung Vinh (trống), Nguyễn Trung Cang (organ), Châu (bass), Lê Hựu Hà (guitar) (từ trái sang phải)
Có nhiều dư luận cho rằng ban nhạc Phượng Hoàng cũng chỉ là hát nhạc nước ngoài được dịch ra lời Việt như một số ban thường làm. Những suy nghĩ ấy cũng là điều dễ hiểu, bởi vì từ năm 1970, nhạc trẻ Sài Gòn có trào lưu “Việt hóa” các ca khúc Âu – Mỹ. Một trong những nhạc sĩ tiêu biểu mở đầu cho trào lưu này là nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng đã chuyển soạn lời Việt cho các ca khúc: Búp bê không tình yêu (Poupée De Cire, Poupée De Son), Gõ cửa 3 tiếng (Knock Three Times), Chuyện phim buồn (Sad Movies), Lãng du (L’Aventura), Anh thì không (Toi Jamais)… Thế nhưng nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang chia sẻ họ chỉ dựa theo những điệu nhạc thịnh hành của nước ngoài như bolero, tango, soul, còn phần nhạc và lời là do chính nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang và Lê Hựu Hà sáng tác.
Điểm nổi bật của ban nhạc Phượng Hoàng là kỹ thuật hòa âm. Cả nhạc sĩ Lê Hựu Hà và Nguyễn Trung Cang là hai người sáng tác cho ban nhưng khi tập dợt thì đây là sự phối hợp của toàn ban nhạc trong việc hòa âm. Mỗi khi có một đoạn dạo đầu (intro) cho một bản nhạc thì tất cả thành viên trong ban nhạc đều sẽ tự soạn rồi đem ra thảo luận chung. Ban nhạc Phượng Hoàng muốn tạo sự mới mẻ cho thể loại nhạc trẻ từ trước đến nay (1971) như nhạc sĩ Lê Hựu Hà chia sẻ: “tương lai loại nhạc trẻ Mỹ, Ăng-lê sẽ nhường chỗ cho nhạc trẻ VN đúng với tình ý VN như yêu thiên nhiên, tình yêu đôi lứa và những suy tư về tình người… vẫn là chiều hướng sáng tác từ bấy lâu nay”.
Một trong những nhạc phẩm mang lại danh tiếng và thành công để đời cho ban Phượng Hoàng là bản Mặt Trời Đen của nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang (ca khúc rock viết bằng tiếng Việt) được nhiều người biết đến, đây cũng được xem là bản nhạc rock Việt đầu tiên khá tiêu biểu của giới rock Sài Gòn. Ngoài ca khúc đó nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang còn có những ca khúc để đời khác như: Phiên Khúc Mùa Đông, Thương Nhau Ngày Mưa, Bước Tình Hồng, Bâng Khuâng Chiều Nội Trú.
Nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang (áo kẻ)
Ca sĩ Elvis Phương và nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang
Còn nhạc sĩ Lê Hựu Hà lại có những ca khúc để đời như: Tôi Muốn, Hãy Ngước Mặt Nhìn Đời, Yêu Em, Lời Người Điên, Hãy Vui Lên Bạn Ơi, Bài Hát Cho Người Tuổi Trẻ, Huyền Thoại Người Con Gái, Yêu Người Và Yêu Đời,…… và đặc biệt được giới trẻ Sài Thành thời đó đặc biệt yêu thích.
Ban nhạc Phượng Hoàng cùng những người bạn